- Πύρασος
- Αρχαία πόλη της Αχαΐας Φθιώτιδας, στην περιοχή του σημερινού νομού Μαγνησίας, κοντά στη Νέα Αγχίαλο, πάνω στην εθνική οδό Αθήνας-Βόλου. Η αρχαιότερη πληροφορία για την Π. προέρχεται από τον Όμηρο, ο οποίος την αναφέρει στον κατάλογο των καραβιών (Ιλιάδα, Β 695) μαζί με τη Φυλάκη και την Ίτωνα, με τις οποίες, λέει, αποτελούσαν το βασίλειο του Πρωτεσίλαου. Κατά τον Στράβωνα (IX, 435), ο οποίος μιλάει για την τοπογραφία της, η Π. απείχε είκοσι στάδια από τη νεότερή της πόλη Φθιώτιδες Θήβες. Στην Π. υπήρχε σπουδαίο ιερό της Δήμητρας, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Ομήρου («Πύρασον ανθεμόεντα, Δήμητρος τέμενος») και του Στράβωνα, από το οποίο φαίνεται να είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη η πόλη· ίσως μάλιστα κάποια εποχή να υπήρξε και σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο της περιοχής. Γι’ αυτό μπορεί να συνηγορήσει ακόμα και η λαμπρή φήμη της παλαιοχριστιανικής πόλης, που άκμασε μετά την Π. στην ίδια θέση και που ασφαλώς υπήρξε σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο της περιοχής.
Μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει ανασκαφές στη θέση της Π. κι έτσι δεν έχουν αποκαλυφθεί τα ερείπιά της. Η μοναδική δοκιμαστική ανασκαφική τομή που έχει γίνει πάνω στον λόφο που βρίσκεται ΒΑ της Νέας Αγχιάλου, έδειξε πως η περιοχή της Π. κατοικήθηκε από την αρχαιότερη νεολιθική περίοδο (6η χιλιετία) από ψαράδες-γεωργούς, που ανέπτυξαν αξιόλογο πολιτισμό, τα στοιχεία του οποίου είναι σήμερα γνωστά στη διεθνή προϊστορική βιβλιογραφία.
Από την ιστορική Π. μόνο υποθετικές πληροφορίες υπάρχουν. Ένα χέρι από υπερφυσικό χάλκινο γυναικείο άγαλμα, που ήρθε στο φως το 1965, στους πρόποδες της προϊστορικής Π., αποδόθηκε στο άγαλμα της Δήμητρας, της θεάς που λατρευόταν από τους κατοίκους της πόλης. Άλλα λείψανα, κι αυτά υποθετικά, μπορεί να δει κανείς κάτω από τη μεγάλη βασιλική Δ, που ανασκάφτηκε στο χώρο όπου θα πρέπει να ήταν χτισμένα τα δημόσια κτίρια της ελληνιστικής Π., στο κέντρο της σημερινής Νέας Αγχιάλου. Ίσως το πιο συγκεκριμένο εύρημα από την Π. να είναι ένα μικρό κομμάτι από αρχαία επιγραφή, το οποίο βρέθηκε στα ερείπια της μεγάλης βασιλικής Δ και φέρει τη λέξη «Πύρασος», απόδειξη πως στη θέση αυτή βρισκόταν η λαμπρή πόλη του Πρωτεσίλαου και της Δήμητρας.
Η ακρόπολη της Πύρασου, αρχαίας πόλης της Αχαΐας Φθιώτιδας.
Dictionary of Greek. 2013.